Een moestuin. Ik had geen idee waar ik aan begon een paar jaar geleden. Ik wist alleen dat de postzegel-formaat plaatsjes bij ons nieuwe huis mij te klein waren.
Dagelijks fietste ik bij het naar school brengen van de kinderen langs een verzameling moestuintjes.... zou ik ook? Ik koos een tuin van 150 m2, omgeven door een hoge bramenhaag. Ver van de sloot, want dat leek me geen goede combinatie met onze jongste zoon, die vaak mee ging naar de tuin.
Nu, jaren later, heeft diezelfde zoon een waterput voor me gegraven, wat me heel wat loopjes met zware gieters scheelt. Sinds kort houden we kippen op de tuin, een nieuw avontuur.
Moestuinieren is fascinerend, het heeft me gegrepen, ik kan niet meer zonder. Niet meer zonder de buitenlucht, niet meer zonder de heerlijke opbrengst, maar vooral niet zonder het contact met de natuur. Dat hele proces van zaadje tot in de keuken is fascinerend. Iedere keer als ik de tuin op loop is het weer spannend hoe de planten er bij zullen staan en of er al weer iets te oogsten zal zijn. Op deze pagina maak ik aantekeningen over mijn bezigheden op de tuin. Het is nog niet erg georganiseerd, het is zeker geen wetenschappelijk dossier, dit is hoe ik tuin....
WINTER
Ieder seizoen heeft zijn charmes. En wie het tuinieren langer volhoudt leert alle seizoenen niet alleen optimaal te benutten, maar ook te waarderen.
De winter loopt voor een tuinier van grofweg eind november tot eind februari. De enige maanden waarin je minder met planten bezig bent, maar des te meer met plannen.
Allereerst moet de tuin winterklaar.
Alle stokken, potten, gieters en steunen moeten netjes opgeborgen. Het gereedschap moet schoon, op een lijstje hou ik bij wat ik volgend jaar aan hardware nieuw wil aanschaffen.
Sommige tuiniers trekken alle oude planten uit de grond en gooien die op de composthoop. Ik doe dat niet; ik leeg de composthoop juist tussen de planten en laat de boel rustig afsterven. Mijn idee is dat in al die stengels en knollen nuttige beestjes huizen die ik juist een onderkomen voor de winter wil geven.
Dan, op de rand van het nieuwe jaar, is het catalogus-tijd. Vroeger spitte ik stapels folders door, nu doe ik dat met de websites van de verschillende zaaddealers. Heerlijk. Op lange lijsten schrijf ik alles wat ik graag zou willen planten. Ik kies voornamelijk planten die ik óf heel bijzonder vind, óf die bij de groentenboer niet te betalen zijn.... Natuurlijk begon ik ook met gewone snijbonen en bietjes, maar tegen de tijd dat die oogstbaar zijn, liggen ze voor bijna niks in de schappen bij de super! Dus kies ik tegenwoordig voor artisjokken, pompoenen, zwarte en gele courgettes, bietjes met cirkels en vier-kleuren worteltjes. Het maakt het oogsten over een paar maanden alleen maar leuker! De doos met restjes zaad van voorgaande jaren komt op tafel en ik begin te fantaseren. Uiteindelijk na veel wikken en wegen, het moet tenslotte wel pássen, kom ik tot een bestellijst.
Vervolgens, als de vorst uit de grond is, moet de tuin gespit. Ik zal het maar opbiechten, ik investeer graag in kracht; Dit jaar was een achterneefje met verre reis-plannen mijn reddende engel. Top; geen rugpijn en
wél klaar voor de volgende stap!
Januari 2012
Een mooi klein doosje arriveert met de post. Post uit Dordrecht! Meneer Vreeken heeft mijn aardappeltjes opgestuurd. Fryske Gieltjes, Pink fir Apple, Truffeltje. Dat zijn de drie rassen die ik dit jaar ga poten. Top, ik krijg er meteen zin in, ware het niet dat ze pas in april de grond in mogen.... Pootaardappels zien er altijd een beetje zielig uit. Klein en een tikje verschrompeld. Echt zo dat je het gevoel krijgt dat het nooit meer goed zal komen, maar dat doet het altijd wél.
Opmerking januari 2016: afgelopen seizoen de aardappeltjes geteeld in grote plastic potten. Ideaal. Kon de potten daar zetten waar een plek leegviel, ook als het loof afsterft weet je precies waar de oogst zit... Top
Februari 2013
Een van de heerlijke bijkomstigheden van het hebben van een moestuin is dat er eigenlijk geen betere manier is om de seizoenen te ervaren. De tuin dwingt je om uren per week buiten te zijn. Ik geniet enorm van het Hollandse weer. De ´dunne´ wind die eerste keren dat je gaat spitten in het vroege voorjaar, die eerste fijne zonnestralen in de lente die toch al zo warm zijn als je uit de wind zit, zo´n echte zomerse plensbui waar ik voor moet schuilen in de zomer... Voorlopig gebeurt er op de tuin nog weinig. De ´hal´zit nog in de grond, er kan nog niks gespit, bovendien kamp ik met een vervelende blessure, ik zal zeker niet zelf kunnen spitten.... maar het plannen maken is er niet minder om!
Januari 2016: ik besloot het dit jaar anders aan te pakken en te laten spitten vóór de vorst. Opnieuw een sterke 18-jarige aangetrokken voor het betere spitwerk begin november dit keer... Al heeft het op dit moment nog niet gevroren, en staan in de buurt de narcissen in bloei...
26 februari 2012
Eindelijk begonnen met spitten, maar zoals ze bij ons zeggen; het hal zit er nog in. Nog steeds erg koude grond dus. Toch bespeur ik al leven bij de rabarber. Ik moet snel beslissen of ik de planten wil verzetten. Langs het pad aan de achterkant heb ik al gespit, het moet kunnen, maar dan moet het eigenlijk deze week want anders beschadig ik de planten te veel...
VOORJAAR
Het voorjaar dat begint zowat in maart. Soms houdt de winter lang aan en sta ik met de neus tegen de ruit te wachten tot ik de tuin in mag.... soms is de winter zo zacht dat ie haast ongemerkt over gaat in de lente. Zorgvuldig bestudeer ik iedere week mijn voorraad zaden. Wat kan er al de volle grond in? Een van de eerste soorten zijn de rucola's en spinazie soorten van deze wereld. Op bedden die een beetje beschut liggen voor de ergste wind zaai ik ze. In de koude bak ook. In de tent-kas vul ik wat speciale zaaibakken met goede grond en het wat fijnere zaaigoed mag daar rustig op temperatuur komen. Cornichons gaan er in, andijvie, kropsla. Op de zakjes staat goed aangegeven wanneer je met de zaden aan de slag kunt. In platte bakken in de vensterbank kun je al veel zaaien, maar begin nu nog niet met pompoenen, anders zijn dat al kamerplanten voor ze de volle grond in kunnen!
Mocht je nog geen plattegrond getekend hebben, nog geen indeling voor de tuin, dan is dit wel het moment. Ik maak er talloze. Waarschijnlijk denk ik véél te ingewikkeld. Ik probeer altijd rekening te houden met de wisselteelt. Dat is de leer waarbij je aan gewas-rotatie doet. Staan er een jaar tomaten op een bepaalde plek, dan wacht je vier jaar voor je op diezelfde plek wéér tomaten zet. Dit doe je om te voorkomen dat ziektes jaar na jaar kunnen toeslaan en bovendien halen verschillende planten verschillende voedingsstoffen uit de grond. Verder geloof ik ook in combinatieteelt. Sommige planten doen het geweldig naast elkaar, andere hebben juist een negatieve invloed op elkaar. Beste voorbeeld zijn wel de worteltjes en uien. Als je die in rijen om en om plant heb je de minste kans op ongedierte. Gaat echt geweldig!
Maart 2012
Vandaag gezaaid: witte biet, mini pompoen, venkel, artisjok, munt
*Tip: koop je viooltjes, geraniums en ander spul voor in de balkonbakken, bewaar de potjes dan. Die zijn ideaal om in te zaaien. Op zolder in de dak kapellen lieten we extra brede vensterbanken maken, ideaal voor zaaigoed. Zet de potjes wel op een dienblad met plastic!
April 2012
Bijna, bíjna klaar met spitten. Nog 2 vierkante meter schat ik. Maar het was net teveel om nog even te doen. Ben behoorlijk trots op mezelf, al is het zware werk nog niet helemaal achter de rug; alle zakken 'vuil en onkruid' die ik uit de grond getrokken heb moeten nog naar de stort. Inmiddels heb ik wat truffelaardappels gepoot en een paar rijtjes rode uien.
*Tip: poot eens een paar aardappeltjes in een grote emmer met gaten in de bodem. Vul hem half met aarde. Wanneer de aardappelplantjes boven komen vul je de emmer bij met aarde, bijna tot de rand. Verder gewoon ergens in de tuin of op t balkon neerzetten, rustig kijken naar die aardig bloeiende plant.... En als die plant afsterft kun je genieten van je eigen oogst!
23 april 2012
Het spitten is gedaan. Net voor de regen kwam was ik klaar. Die klus duurt zolang omdat ik zoveel mogelijk wortel-onkruid meteen verwijder. Zákken vol heb ik naar de gemeentelijke stort gebracht. In theorie kun je onkruid ook via de composthoop kwijt raken, maar dan moet die hoop wel precies de goede temperatuur behalen en zóveel aandacht krijgt dat ding nou ook weer niet van me. Dus zieke planten, takken én onkruid voer ik af naar het grofvuil.
Nu is het de truc om je tuin vervolgens ook onkruid-vrij te HOUDEN. Geloof me, ergens halverwege het seizoen verlies je de strijd, zeker als je gewoon op zomervakantie gaat. Maar ieder jaar dien je toch het gevecht weer aan te gaan, want alles wat het onkruid uit de grond haalt is niet beschikbaar voor je groenten en kruiden.
*Tip: In deze oorlog wil het wel eens helpen om de grond af te dekken. Met zwart doek bijvoorbeeld, rond aardbeienplanten. Ik ben op zoek naar houtsnippers voor op de paden. als je die in een dikke laag aanbrengt voorkomt dat ook een hoop onkruid. Ben benieuwd!!
Eind Mei....
Bijna bijna bijna!!! Nog een paar nachten en dan kan het zaaigoed naar buiten! Ga op je gevoel af. Zijn de courgettes nog heel teer? Steun ze met satéprikkers, bescherm ze met een stuk gaas tegen vogels of zet ze nog een weekje onder een fleece tunnel. Als je nú zorgzaam met het spul omgaat heb je daar de rest van het seizoen plezier van! Probeer jouw plattegrond aan te houden en zet spul niet té dicht opeen, daar krijg je spijt van, de meeste planten groeien enorm uit! Ziet al het zaaigoed er even mooi uit? Pot een paar planten op, meestal valt er goed te ruilen met collega-tuiniers. Zo kom je soms aan soorten waar je zelf niet aan had gedacht. Ik ruil vaak en soms zaai ik zelfs op
verzoek.
Mei 2012
....het is nog steeds erg koud. Dus de vier pompoenplanten die we vandaag op de tuin hebben gezet krijgen vannacht in elk geval nog een fleecetunnel. Rabarber oogst ik al volop, ik kan al voorzichtig wat bladen snijden van de slassoorten en de eerste radijsjes zijn klein, maar klaar voor de slabak!
Vandaag een munt-hoek en een zuring-hoek gemaakt aan respectievelijk de zonnige- en de schaduwzijde van de composthoop. Dille in de volle grond gezet. Ik spaar de yogurt-emmertjes om straks wat kruiden in te zetten. Kleine porties om van de tuin mee naar de keuken te kunnen nemen.
Mei 2014
Het voorjaar is warm begonnen en juist nu twijfel ik of de boel al wel naar buiten kan... De plastic tent-kas bevalt prima. De rekjes staan vol met bakken zaaigoed. pompoen, courgette, cornichons gaan allemaal geweldig, borage, artisjokken, koriander, dille en zelfs basilicum. De afrikaantjes gaan moeizaam, de leeuwenbekken zijn miniem en bij de groene kropsla zie ik nog helemaal geen leven, dat moet oud zaad geweest zijn.... Al met al wel een succes, heb al veel weggegeven dit jaar en daar pepertjes en onbekende tomaten voor teruggekregen. Zaaien in de kas scheelt een hele hoop troep in huis!!
ZOMER
Vóór de langste dag loop ik een kritische ronde door de tuin. Wat gaat er goed en waar vallen nu de gaten. Want; dit is het moment van 'de tweede ronde'. Veel groenten kun je nu alsnog, of voor een tweede keer, zaaien. Meestal kan dat nu direct in de volle grond, zonder dat je de planten in potjes opkweekt. Hou wel in gedachten dat de ECHTE groeispurt van veel planten nog moeten komen, de tuin staat op het punt de baas te worden....
Juni 2013
Als ik de tuin op loop aan het begin van de middag voel ik het ineens; de tuin is weer zijn eigen entiteit geworden. Vanaf nu ben ik te gast. Elk jaar, midden in de zomer overkomt me dit en het is een gek gevoel. Die eerste maanden van het jaar ben ik de baas. Ik zet de paden uit, ik bestel de planten en bepaal hoe het er uit gaat zien...-denk ik-.... Want steeds weer komt dit moment; het moment waarop de tuin mij in dienst neemt, vanaf nu zijn de klusjes nooit klaar als ik naar huis wil. Vanaf nu wordt ik elke dag weer verrast door een plant die ik niet eerder zag, een mislukte oogst, een platgewaaid veldje.... De zonnebloemen en aardperen groeien me boven het hoofd, de bonen zitten zo hoog dat ik er bijna niet meer bij kan.... zitten daar nou beestjes in de appel? Och kijk die dhalia! Wat een kleur!!!
Juni 2014
Ik weet het niet, ik wéét het niet. Werkt mijn nieuwe aanpak nou of toch niet? Blijven de planten achter omdat ik dit jaar geen mest ingespit heb of... omdat mijn nieuwe methode tegen ze werkt?? En als dat zo is, als al die prachtige papavers en borage en goudsbloemen die ik heel bewust liet staan en niet wegschoffelde... als zij de gewassen in de weg zitten en het voedsel uit de grond halen.... wat dan? Ga ik dan die prachtige planten die nu op het punt van bloeien staan weg halen... of neem ik genoegen met een magere oogst?
Onthouden voor de komende winter: bessenstruiken wisselen! De rode bessen in de ren worden kaalgevreten door de kippen, terwijl ze het blad van de zwarte bes laten zitten.... die grote zwarte bessen moeten dus de ren IN, de rode bessen er UIT....
Opmerking 2015: het wisselen van de struiken heeft gewerkt.
Dit jaar iets meer structuur aangehouden dan in 2014. Dus wel degelijk her en der flink wilde planten gerooid. Gróót voordeel van het stoppen met perken-van-hetzelfde is dat de kippen geen schade meer aanrichten. Ze lopen door de tuin (alleen als ik er bij ben) en pikken hier wat en daar wat... Maar ze vreten niks meer kaal.
COMPOST
Het maken van compost is heel erg leuk en van levensbelang voor je tuin. Dit is echt een klusje in de afdeling: 'weinig werk, groot plezier'. Upcycling -avant -la -lettre zullen we het maar noemen. Je kunt boeken schrijven over composteren, maar het is ZO simpel dat het lezen van het boek meer tijd kost dan het maken van een composthoop.
Hier de beginselen:
Idealiter ontstaat er in de hoop een lekker rottings-proces. Maar je wilt dat niet té nat hebben, dan stinkt het en vergaan de goede stoffen. Je wilt het ook niet te droog hebben, dan gebeurt er niks. Bij warm zomerweer gooi je dus af en toe een gieter water over de hoop, bij te lang droog weer dek je hem af met plastic, bij wekenlange regen ook.
Composteren is niet alleen afhankelijk van de juiste ingrediënten en vochtigheid, maar ook van de juiste temperatuur. De juiste plek is belangrijk, niet bóven de wind in je tuin, want de hoop kan soms stinken. Wel lekker in de zon, dan kan de temperatuur goed oplopen.
Je begint de hoop op de oude houtige resten van het afgelopen tuinjaar. Die eerste houtige laag mag echt wel 40 centimeter dik zijn, zo kan er van onderaf lucht bij. Ligt deze laag eenmaal, spaar takken en dergelijke dan op tot je de hoop halverwege het jaar keert. Gedurende de eerste maanden van het jaar bouw je de hoop op, voor de zomer keer je hem eenmaal. Dat houdt in: leegscheppen! Mooie compost schep je op dat moment bijvoorbeeld bij de tomaten of pompoenen, de veelvraten op de tuin. Vul dan de hoop weer; nieuwe takken onderin en dan lagen maken van het onverteerde spul met nieuw keukenafval en nieuw tuinafval. Dek de hoop af met tuinaarde, plant een leuke eenjarige bovenop en laat verder rusten. Soms een beetje water. Voor de vorst of aan het begin van het tuinjaar schep je de compost uit over de tuin en spit het onder. Je zult zien dat het grootste gedeelte van de hoop veranderd is in zwarte grove tuinaarde. Wat niet verteerd is schep je terug op de hoop als begin voor de nieuwe.